Ὁ φωτισμὸς τοῦ ἔσω ἀνθρώπου † Μακάριος ὁ Μέγας ὁ Αἰγύπτιος

Οι βαθμίδες της πνευματικής ζωής σύμφωνα με τον άγιο Μακάριο τον Αιγύπτιο

 

19 Ιανουαρίου 2015

Οι πενήντα Πνευματικές Ομιλίες που έφθασαν μέχρι σήμερα με το όνομα του αγίου Μακαρίου του Αιγυπτίου, γνωστού επίσης και ως αγίου Μακαρίου του Μεγάλου, συνιστούν μία από τις σπουδαιότερες πηγές στην ιστορία της πρώιμης μυστικής Θεολογίας καθώς η επίδρασή τους υπήρξε αδιαφιλονίκητη σε ολόκληρη την ιστορία του Χριστιανισμού, ανατολικού και δυτικού[1].

Ο Μακάριος αντιλαμβάνεται τη θεολογία ως χάρισμα, βίωμα και εμπειρία, έργο αληθείας που πραγματοποιείται μέσα στην ανθρώπινη ψυχή και όχι ως μία αποκομμένη εγκεφαλική σύλληψη: «Οὐ γάρ εἰσιν ἁπλῶς λόγοι λαλούμενοι, ἀλλὰ ἔργον ἀληθείας ἐστὶν ἐν τῇ ψυχῇ γενόμενον»[2]. Ο λόγος του είναι εικονικός, βιωματικός και σαφής. Η απόσταση θεωρητικής γνώσης και προσωπικής μέθεξης προβάλλει αγεφύρωτη γιατί, όπως τονίζει, αλλιώς αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι τα πράγματα και αλλιώς τα πραγματοποιεί το Άγιο Πνεύμα[3]. Ο χριστιανισμός, ως ζωή, μετοχή και γνώση[4], απευθύνεται σ’ όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως: «Ἡ σαγήνη τῆς χάριτος ἐφαπλοῦται ἐπὶ πάντας, καὶ ζητεῖ ἀνάπαυσιν. Ἀλλ’ οἱ ἄνθρωποι οὐ ὑπακούουσι»[5]. Η ανταπόκριση του ανθρώπου στην κλήση του Θεού εξαρτάται από την αυτεξούσια διάθεση για μίμηση του θείου προτύπου, όπως φανερώθηκε στο πρόσωπο του Χριστού[6]. Η μίμηση του Χριστού όμως δεν πραγματοποιείται κατά τρόπο αυτόματο και ακαριαίο. Στην ασκητική γραμματεία απαντάται πολύ συχνά η έννοια της κλίμακας, που στη μεταγενέστερη μοναστική παράδοση καθιερώνεται και ως ένας ιδιαίτερος θεολογικός όρος. Είναι η έννοια που περιγράφει τη σταδιακή και μαρτυρική κατά βαθμίδες πνευματική ανάπτυξη του ανθρώπου.

Ο άγιος Μακάριος εισηγείται τη διάκριση σε αίσθηση, φωτισμό και αποκάλυψη. Η συμβολή του στην περιγραφή των βαθμίδων είναι περιορισμένη, όμως διαφωτιστική. Το μοναδικό αυτό απόσπασμα υποστηρίζει ότι «ἔστιν αἴσθησις, καὶ ἔστιν ὅρασις, καὶ ἔστιν φωτισμός. Καὶ οὗτος ὁ ἔχων τὸν φωτισμόν, μείζων ἐστὶ τοῦ ἔχοντος τὴν αἴσθησιν. ’Εφωτίσθη γὰρ ὁ νοῦς αὐτοῦ, ὡς ὅτι μερίδα τινὰ μείζοντα ἔλαβε παρὰ τὸν τὴν αἴσθησιν ἔχοντα, ἐπειδὴ εἶδεν ἐν ἑαυτῷ τινα πληροφορίαν ὁράσεων. Πλὴν ἄλλο ἐστὶν ἀποκάλυψις, ὅτε πράγματα μεγάλα καὶ μυστήρια Θεοῦ ἀποκαλύπτεται τῇ ψυχῇ»[7].

Ωστόσο ο διαχωρισμός των βαθμίδων είναι πάντοτε σχετικός και ποτέ απόλυτος. Η αύξηση στη γνώση και τη ζωή αφορά τη δράση μιας δυναμικής εξέλιξης που δεν μπορεί να περιοριστεί σε συγκεκριμένα δομικά πλαίσια.

/ Το Συναξάρι της Πεμπτουσίας / Συναξαριακές μορφές Άννα Ζαχαράκη

19 Ιανουαρίου 2014

Ο Όσιος Μακάριος ο Αιγύπτιος γεννήθηκε το 301 και καταγόταν από την Θηβαϊδα της Αιγύπτου. Λεγόταν και Μέγας καθώς ήταν προγενέστερος και μεγαλύτερος από τον σύγχρονό του Όσιο Μακάριο τον Αλεξανδρέα. Έζησε στα χρόνια του Θεοδοσίου του Μεγάλου και από νεαρή ηλικία αγάπησε την αρετή και υπήρξε καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής του άμεμπτος. Σε ηλικία 30 χρόνων αποσύρθηκε στην έρημο της Νιτρίας στη Συρία, όπου και παρέμεινε για 60 ολόκληρα χρόνια και απέκτησε μεγάλη φήμη για τον ασκητικό του βίο και τις άλλες θαυμαστές αρετές του. Υπήρξε μαθητής του Αντωνίου του Μεγάλου ενώ σε ηλικία 40 ετών έλαβε το αξίωμα της ιεροσύνης και λόγω της ενάρετης ζωής του αξιώθηκε από τον Θεό να λάβει το χάρισμα της θεραπείας των ασθενών και της προφητείας.

Ο Όσιος Μακάριος υπήρξε γέννημα θρέμμα της ερήμου. Για να είναι, λοιπόν, απερίσπαστος και να βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με τον Θεό, έσκαψε ο ίδιος και άνοιξε μια υπόγεια στοά. Στην άκρη της στοάς διεύρυνε το χώρο και διαμόρφωσε ένα σπήλαιο. Έτσι, είχε τη δυνατότητα, όταν προσέρχονταν σε αυτόν πολλοί άνθρωποι και τον ενοχλούσαν, να κατεβαίνει στη στοά και μέσω αυτής να πηγαίνει στο σπήλαιο και να κρύβεται, ώστε να μην μπορεί κανείς να τον βρει.

Μάλιστα, ο ίδιος χρημάτισε ιερέας των λεγόμενων κελιών. Υπήρξε υπόδειγμα εγκράτειας και υπομονής και έτσι προικίσθηκε  και με το χάρισμα της θαυματουργίας. Τις αρετές του τις θαύμασε και ο Μέγας Αντώνιος, ο οποίος είπε: «Ιδού, επαναπαύθηκε επί σε το Πνεύμα το Άγιον και στο εξής θα είσαι κληρονόμος των αγώνων μου». Κάποτε βέβαια, ο Όσιος ενοχλήθηκε από το δαίμονα της πορνείας και, προκειμένου να τον εξουδετερώσει, κατέφυγε σε ένα εντελώς έρημο και ελώδη τόπο, όπου παρέμεινε για 6 μήνες. Εκεί υπήρχαν πολύ μεγάλα κουνούπια, σαν σφήκες, τα οποία καταπλήγωσαν με τα τσιμπήματά τους ολόκληρο το σώμα του. Όταν, λοιπόν, επέστρεψε στο κελί του, αναγνωριζόταν μόνο από τη φωνή του, καθώς το πρόσωπο και το σώμα του είχε παραμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό.